Ministeriunerup Nuummi nalliuttorsiornermi 21.juni 2004 oqalugiaataa

Ataqqinangaartutit, Kunngikkormiut ataqqinartut, Naalakkersuisut siulittaasuat ataq-qinartoq, Inatsisartut siulittaasuat ataqqinartoq, arnat angutillu,

Ullumikkut sumi tamarmi kalaallit erfalasuat takussaavoq. Tassa seqineq issittup si-kuaniit nuisoq. Seqineq qullariartortoq qaammarsaavoq aammalumi aasarissinerani kiassaaqqilerluni.

Erfalasoq nunat avannarliit erfalasuinit allaniit allaanerusoq. Qalipaatilli qallunaat erfalasuata, dannebrogip, qalipaatigai, aappalaartoq qaqortorlu, Danmarkimut Nuna-nullumi Avannarlernut attuumassuteqarnermik takutitsisoq.

Allaanerusoq – taamaakkaluartorli peqatigiinnerup, Naalagaaffeqatigiinnerup, ilagi-saa. Taamaappormi Kalaallit Nunaat nutaaq.

Kalaallit qallunaallu siumut takorluuisinnaassusillit Kalaallit Nunaata nutaap ineriar-tortinnissaa ukiut 25-t matuma siorna najoqqutassiorpaat: tassa Namminersorneruler-nissaq.

Namminersornerulernikkut innuttaaqatigiit kalaaliusut namminneq suliassa-qarfigisaminnut akisussaaffiginnilerput. Namminersornerulernikkut innuttaaqatigiit kalaaliusut periarfissaqalerput Kalaallit Nunaanni ineriartorneq kalaallit kissaataannut ileqqutoqaannullu naapertuuttumik ilusilersussallugu.

Akisussaaffillumi tamanna aqunneqarpoq akuersaassallugu tunngavissalimmik. Inuiaat kalaaliusut inuuffigaat pinngortitaq ullut tamaasa unammillerfissaqartitsisoq. Nunap isorartunerujussua. Innuttaaqatigiit amerlagisassaanngitsut, illoqarfinni siama-sissuni nunassisimasut. Silaannaap pissusaa ilaanneeriarluni imaan-naanngittaqisoq.

Taamaakkaluartoq inuiaqatigiinnik nutaaliaasumik atugarissaarfiusumillu ine-riartortitsiniarneq iluatsissimavoq. Inuiaqatigiinnik, ataqatigiissunik aammalu innut-taaqatigiit peqataanerannik pimoorussinerannillu malussarfissalinnik. Tamanilli pin-gaarnerusutut inuiaqatigiit nunagisamik kulturiminnillu paasinnilluarsimasut pilersin-neqarput.

Kinguaariit ikittuinnaat ingerlaneranni inuiaqatigiit kalaallit piniartuunermiit illoqar-fimmiunut nutaaliaasunut ikaarsaarsimapput. Allanngoriarneq imaannaan-ngitsoq. Aammalumi ikaarsaariarneq ajornaatsuinnaasimanngilaq.

Namminersornerulernerli iluaqutigalugu oqimaaqatigiissaariniarnissaq iluatsissi-mavoq, inuiaqatigiinnik nutaaliaasunik aaqqissuussineq issittormiut kulturianni eria-gisassat pingaartinnissaat eqqaamallugu ingerlanneqarmat.

Tamanna pissusissamisuuginnanngilaq aammali pisariaqarluinnarluni inuiaat ta-marmik inuiattut, oqaluttuarisaanikkut kulturikkullu kiussutsiminnik ineriar-tortitseqataallutillu patajaallisaaqartaanissaat.

Tassami sumiit pisuunermik paasinninnerunikkut suup tungaanut ingerlaniarnissaq ersarinnerusumik aalajangiiffigineqarsinnaammat.

Inuk nammineq inuunerminut akisussaaffiginnittariaqarpoq. Inuiaat namminneq atu-gassarisassatik siunissartillu akisussaaffigisariaqarpaat. Taamaaliornikkummi aatsaat suliassanik annertuunik kivitsiniarnissami pinngitsoorneqarsinnaanngitsumik immi-nut ataqqinerulersinnaavugut.

Ukiut 25-t matuma siorna inuiaqatigiit kalaallit nammineerneruleriartornissaat su-lissutigilersimavarput. Namminersornerunermik aaqqissuussinerup ukiut untritillit sisamanik aggorneranni iluaquserluarsimavaatigut. Imami iluaqusertigaatigut maanna namminersornerumik nutaarterinissamut alloriaqqissinnaanngorluta.

Taamaattumik nuannaarutigeqalugu nalunaarutigisinnaavara ullumikkorpiaq Naa-lakkersuisut siulittaasuat aapparalugu atsioratsigu allakkiaq namminersulernissaq pil-lugu ataatsimiititami kalaallinik qallunaanillu peqatigiittut sulilersitsisussaq. Ataatsi-miititap suliassaa tassaassaaq qanoq-iliorluta inuiaat kalaallit – inatsisit tunngaviusut naalagaaffeqatigiinnerullu killissarititaasa iluanni – namminer-sulernissaat pitsaaner-paamik annertusarsinnaassanerlugu siunnersuusiornissaq.

Tamatumuuna kalaallit annertusisamik namminersulernissaat siunertaralugu su-liniutinik nutaanik aallarniivugut.

Nuannaarutigaara ullumikkut kingumut siumullu qiviarsinnaagatta. Tassa ukiut 25-t namminersorneruffiullutik qaangiuttut nalliuttorsiutigisinnaallugit - peqatigisaanillu kalaallit namminersulernissamut periarfissinnerujumallugit kalaallit-qallunaat peqa-tigiinnikkut sulilernissaat malunnartissinnaagatsigu.

Inuiaat kalaallit Kalaallit Nunaata siunissaa namminneq aalajangiiffigisassaraat. Paat-suugassaanngilarli annertusisamik namminersulernissami patsisissaammat Ka-laallit Nunaanni aningaasarsiornikkut tunngavigisassanik pitsaanerulersitsiniarnissaq. Ta-piissutit aalajangiisuunnginnerulersillugit.

Danmarkip akisussaaffeqarnini miserratigiumanngilaa Kalaallit Nunaannullu iki-uukkumavoq inuussutissarsiutit tamalaajunerusut aningaasarsiorfiulersussallu siun-nerfigalugit ingerlaniarnissami. Oqaluttuatoqaq ”Sassuma Arnaa” naapertorlugu imaani piniagassaarukkaangat an-gakkoq nujaanik illaarisartussaasimavoq – taamaasilluni imaani uumasut illuaniit aniaqqissinnaaniassammata.

Oqaluttualiaq taanna tusaruminartuuvoq. Ullumikkulli aningaasarsiorfissat pata-jaannerusut qulakkeerumallugit iliuuseqartoqarnerusariaqarpoq.

Nuannaarutigaara inuiaqatigiinni kalaaliusuni ullumikkut nammineq aningaasa-qarniarnissamut akisussaaffiginninnerunissaq – tamatumuunakkullu Kalaallit Nunaa-ta siunissaanut - amerlanernit kissaatigineqarmat.

*

Kalaallit Nunaanni kinguaariinnut inuusuttunut oqariartuummik naggasiuteqa-rumavunga.

Ilissinniit neriulluaativut annertoorujussuupput. Siulisi kinguaariit marlussuit Kalaal-lit Nunaannik ineriartortitsisimapput aammalu inuiaqatigiinnik piniartuusuniit illoqar-fimmiunut allannguuteqartitsisimapput. Maanna ilissi ineriartortitsineq tamanna in-gerlateqqitassarilissavarsi illoqarfinni atortutigut naliliutit nunaqarfinni inuttut naliliutinut erniagisassanut peqatigitillugit ingerlanneqarnissaat isuman-narunnaarlugu. Suliassamut tamatumunnga sakkussaqarluarpusi. Ilissi, Namminersornerunermi pero-riartortusi, namminersorneruneq aammalu nammineerneruleriartorneq taa-maattussaasutut isigaarsi. Siuariarnernik nutaanik pilersitsinissamut sakkussamik paasinnilluarsimavusi. Kalaallit kulturiannik kiussusaannillu patajaallisaanissami imminut tatigisinnaassuseqaarpusi.

Siunnersorumavassi: Ilinniarluarsimanissaq isumagisiuk. Ilinniarsimanerlu Kalaallit Nunaannut iluaqutitut atorsiuk. Ilinniagaqarneq Kalaallit Nunaannik aningaasa-qarniarnikkut imminut napatitsisinnaanerulernissamut aqqutissiueqataasinnaasoq. Ilissiuna Kalaallit Nunaata siunissaanik aalajangiisuusussat.

Isumaqarpunga neriullungalu siunissaq taanna erseqqinnerulissasoq Kalaallit Nunaa-ta, Savalimmiut Danmarkillu akornanni naalagaaffeqatigiinnikkut. Aammami inuttut, ilaqutariissutsikkut, oqaluttuarisaanikkut kultureqarnikkullu inuiaat pingasuiusugut akunnitsinni ima qileruteqartigaagut naalagaaffeqatigiinnermi peqatigiinnerup ikioqa-tigiinnerullu ingerlaannarnissaat pissusissamisoortuulluni.

Peqatigiinnerli inuiaat naligiit pingasuisut peqatigiinnerisariaqarpaat. Aammalu peqa-tigiinneq tassaasariaqarpoq ukiut nutaat pisariaqartitsinerat malillugu ine-riartortitsillunilu naleqqussaaviujuartoq.

Kalaallit Nunaanni namminersulivinnissap ineriartortittuarnissaa neriulluarfigaara.

Qallunaat naalakkersuisui sinnerlugit inuiaat kalaallit pilluaqquakka nammi-nersornerunermi ukiunik 25-inngortorsiorneranni.